¿Dónde?
-
We zijn in de Provincia Córdoba. In een geschiedkundig en cultuurhistorisch mooi deel daarvan. Net boven de stad Córdoba, in Cerro Muriano. Iets verder, bijna in elkaar overlopend is La Estación de Obejo. Nog even verder het vroeger strategische El Vacar. Met zijn oude Romeinse, later Moorse kasteel; de splitsing van belangrijke Romeinse wegen, waaronder de Vía Augusta.
-
De drie C’s
-
Het is donderdagnamiddag. Klaar voor de drie C’s van Cerro Muriano. Capa, Cobre en Calzada. Eerst op zoek naar die heuvel. Waar Robert Capa de beroemd geworden oorlogsfoto heeft genomen. Op 5 september 1936, tegen 17:00 uur. Frederico Borrell García is er ook. Hij sneuvelt op die foto! Dan de kopermijnen. Mogelijk nog iets van de Calzada Romana.
-
Taino
-
Juist is dat Frederico Borrell García, ‘Taino’ voor intimi, deel uitmaakt van ‘Columna Alcoyana’. Een militie uit Alcoy. Die 5de september 1936 aangekomen in Cerro Muriano. Ter verdediging van een Republikeinse stelling. Tegen de aanval van troepen van Franco. Oorlogsfotograaf Robert Capa is er ook. Aan het werk. Die dag maakt Capa dus foto’s. De mannen staan er op, ook Taino. Die dag een militaire operatie: ‘la operación por objeto la toma del pueblo de Cerro Muriano’. Vaststaat dat één militieman is gesneuveld. Z’n identiteit is lang onbekend gebleven. Niet belangrijk genoeg. Het blijkt Taino te zijn. Zonder Taino geen Capa; zonder Capa geen Taino. Eén net op de verkeerde, de ander precies op de juiste plek. Volgens gegevens is de plaats van handeling ‘La Loma de las Malagueñas’. Veldonderzoek.
-
La Loma de las Malagueñas
-
Laat zich eigenlijk niet vertalen. Of in zoiets als: De Heuvelrug van de Vrouwen van Málaga. Met dé foto in de hand, kaarten, kompas en gps gaan we op onderzoek uit. Cerro Muriano uit, richting Córdoba. Las Malagueñas staat op kaart. Over de N-432, bij K.255 in de bocht, is volgens de kaart een pad naar links. Dan kan je er komen. Maken er waypoint 098. Half dat pad op. Een hek. Dicht. Met bord: propiedad privada. Da’s raar, want daarachter loopt Vereda de la Pasada del Pino, ook een schapenrouten. Dat is publiek domein, want, rutas de trashumancia y vía pecuaria: paso público.
-
Cañada Real Soriana Oriental
-
Dan via de andere kant proberen. Terug naar de rotonde. Die nemen we 340° en waypoint 099. De schapenrouten loopt door Cerro Muriano. Komende vanaf El Vacar, slingerend langs weg en spoor. Door La Estación de Obejo. Langs de militaire terreinen. In Cerro Muriano achter de oude dorpskern langs. Bijloop met de FFCC. Het oude station is nu verenigingsgebouw van jagers. Verwordt tot een smal pad, ingepikt door het spoor. Samenkomst bij de N-432. Oversteken bij La Casilla (wachtershuisje). Over de rotonde, rechts de schapenrouten op. Achter de huizen langs. Dit is de Cañada Real Soriana Oriental (CRSOr).
-
Iets verder een kruispunt van schapenwegen. De CRSOr met die Vereda de la Pasada del Pino. Ter hoogte van de oude mijn (is dat Pozo de Santa Isabel?) en K.254 staan twee stippen (• •) op de kaart. Volgens de legenda twee monumenten. Niets te zien. De afslag naar links, de Vereda op, is er ook niet. Even door en bij de afrit naar de Ermita de Santa Maria de los Pinares, de N-432 weer op.
-
Vereda de la Pasada del Pino
-
Terug naar K.254. De inrit naar de Urbanización Villa Rosita. Waypoint 100. Direct een pad naar rechts, om op die Vereda te komen. Tenminste, op kaart. We moeten een rondje rijden. In gps-taal, van 100 naar 100. We zien geen andere mogelijkheden om op Las Malagueñas te komen. Dé plek van de dood van Taino en foto van Capa zullen we nu niet zien. Hadden daar wel de zinnen opgezet. Gedesillusioneerd is te veel. Van de dood naar het koper.
-
Minas del Cobre
-
Cerro Muriano weer in. Bij de oversteek van de CRSOr met de N-432 en FFCC waypoint 105. Daar staan twee eenzame pilaren. Steunen van een verdwenen hek. Oude toegang tot het mijnterrein? Het museum staat aangegeven, maar..! We vinden toch de parkeerplaats. Het is in Cuartel Viejo. Het hek bij de ‘opgraving’ is op slot en hoog. Ik herken de ‘Fundición y Lavadero’ van de internet-foto: Smelterij y Wasserij. Geen bordje: de nada. Ingetogen woede; we balen. Terug! Na 200m zien we wel het Museo del Cobre. Hoewel al gesloten, worden we allervriendelijkst ontvangen. Mevrouw is bezig met een groepje kinderen.
-
Museo del Cobre
-
We bezoeken het museo. Zien mijnbouw van prehistorie tot kort geleden. De mineralen: fluorite, malachite, quartz en amethyst. En natuurlijk alles over koper (Cu). De winning ervan. Door oerbewoners al, Romeinen natuurlijk, Moren en alle nazaten. De eigenaren en arbeiders. De industrie. De opkomst en neergang. Ook die van de C.C.C., The Córdoba Copper Company Ltd. Juridisch en bestuurlijk in Londres (Reino Unido) gevestigd. De laatste exploitant. In 1919 sluit de kopermijn in Cerro Muriano. De winning van ‘fluorita’ gaat nog door tot 1980. We staan op punt van weggaan. Babbelen na met mevrouw: rutas de trashumancia, cobre, Capa, calzada.
-
El estimado señor Fernando Penco Valenzuela
-
We staan op het bordes van het museo, nog net in de schaduw. Een terreinwagen stopt. In korte broek, met rugzak en rood hoofd komt hij tegemoet. Verontschuldigd zich, zonder reden daartoe. Heeft de hele dag buiten gewerkt. Veldonderzoek. Mag ik u voorstellen, de archeoloog Fernando Penco Valenzuela. Een gesprekje. Moet nog even wat doen. Dan tot onze beschikking. In zijn directiekamer. Over Nederland, cobre, schapenrouten, Spanje, kaarten op tafel, kinderen, zijn museum, dé heuvel die we niet kunnen vinden..!
-
Dé Heuvel
-
Fernando pakt een fotoboek van Capa. Toont daaruit dé foto. Dat van die heuvel Las Malagueñas is niet juist. Het was hierachter; achter het museum. Gezien de foto, kan er maar één plaats zijn, hier..! Hij neemt ons mee. Van het museum naar het hek. Nu met sleutel. We ronden de heuvelrand langs de balustrade. Zien in de diepte weer Fundición y Lavadero van de mijn. De uitgestrektheid van het oude complex. Bij het einde van de balustrade omhoog. Bij het ondergrondse huisje. Bijna op de top van de heuvel, brengt hij dé foto in de juiste positie: ‘Hier! Ziet! De voorgrond van de foto is hier. De achtergrond wordt bepaald door het zicht op Campo de Tiro. Het kan niet anders.’ We vinden het schitterend. Niels heeft de gps nog bij zich. Drukt en maakt waypoint 111. Het heeft zo moeten zijn.
-
‘Cerro Taino y Capa’
-
Op zaterdag 5 september 1936, a las cinco de la tarde, sneuvelt Frederico ‘Taino’ Borrell García. Mogelijk door het hoofd geschoten. Taino sterft voor de vrijheid van zijn familie, dorp, streek en land. Een incident. Toevallig gefotografeerd door Robert Capa. Voor het eerst gepubliceerd op 23 september 1936 in het Franse tijdschrift ‘Vu’ met het onderschrift: ‘Muerte de un miliciano’. Nadien bekend geworden onder ‘The falling soldier’ en als ‘De vallende soldaat’. Veel later discussie over de authenticiteit. Het lijkt een richtingenstrijd. Niels maakt een coördinaat, nu bekend als waypoint 111: UTM 30S 345231 4207852. In Cerro Muriano, op het juiste moment op de juiste plek. Op de nog zo te noemen: Cerro Taino y Capa.
-
De Re Metallica
-
We keren terug naar het museo del cobre. Bij een glas koud water komt het eruit. Of ze ‘gek’ zijn geworden, die autoriteiten. Fernando heeft er net een artikel over geschreven. In het tijdschrift (revista) ‘De Re Metallica’. Embargo tot datum verschijning. U kunt het nu wel zelf lezen.
-
Minería y arqueología
-
(…)
José Durán woont vier huizen vanaf het museo. Heeft 40 jaar in de mijn gewerkt. Zwaar en moeilijk werk. Zijn leven is echter ‘n fragment in de 4500 jaar mijnbouwgeschiedenis van Cerro Muriano. Archeologische opgravingen geven aan dat er dagbouw–minería a ciel abierto is vanaf ‘el calcolítico’. De door de Romeinen aangelegde Vía Corduba-Emérita Augusta voor het vervoer van koper naar Córdoba. De latere samenloop van die Vía Corduba en de Cañada Real Soriana Oriental (CRSOr) welke later worden gebruikt voor transport van/naar de smelterijen, wasserijen, zagerijen, winputten en mijnwerkerswijken. Nu deels verloren door asfalt.
-
Vanaf 1868 wordt de kopermijn geëxploiteerd door de Britse maatschappij Córdoba Copper Company Ltd. Het goede gehalte koper in de ertsaders (filones) van calcopirita, malaquita en azurita. De speciale goederenspoorlijn van en naar de Fundición y Lavadero. In het bestemmingsplan Plano Cerro Muriano 1918 (van Ruiz Maya) wordt het genoemd. Cerro Muriano is een welvarende en gezegende stad. Elegante promenades, school & kerk, grote Victoriaanse tuinen, stadsuitbreidingen en prachtige huizen in Engelse stijl.
-
De teloorgang. Ingezet voorjaar 1918. Dalende koperprijs, grote koersverschillen tussen Britse pond en Spaans peseta en de voortdurende ‘Gran Guerra’ (WO-I). Het doek valt in maart 1919. Ver nadien pas de eerste archeologische opgravingen. In 1995 bij de Camino de Pañeros met de Pozo de San Arturo. Hier dagbouw gedateerd aan het einde van III eeuw vC. Rond Cerro de la Coja, met in de zuidhoek Pozo de Levante, de ontdekking van ‘Thermae’. De hier gevonden mozaïek–mosaico, siert het voorblad van de folder van Museo del Cobre. In archeologische perceel 56 (paraje de la Mocha) worden beenderen (botten) gevonden en sporen van crematies. Hedendaags archeologisch onderzoek bij Pozo San Rafael, wijst op Romeinse ‘minería subterránea’ tot 150m diepte. (…)
-
Minería, arqueología y urbanización
-
In het aangehaalde artikel beschrijft Fernando dat recent (deels) is goedgekeurd een bestemmingsplan van de gemeente Córdoba. Daarin wordt overwogen de realisatie van 200 woningen met wegen, parkeerplaatsen en o.a. betonnen ondergrondse voetgangersdoorgangen. Bestuurders plannen in het komende decennium in Cerro Muriano een tienvoudige uitbreiding: van 700 naar 7000 inwoners..!
-
En uitgerekend op de plek van Fundición y Lavadero van de kopermijn. Gelegen bij Museo del Cobre, het meest zuidelijk van de zuidkant van Cerro de la Coja, aan de andere kant van Camino de Pañeros en: ‘se cierne como una vieja ciudad azteca’..!
-
Bien de Interés Cultural
-
Die Fundición y Lavadero nu, vormen een metallurgisch complex met een waarde als cultureel erfgoed, zijn landschappelijk uniek en hebben een symboolfunctie. Gek ook. Want dit eeuwenoude mijnbouwcomplex in Cerro Muriano wordt door de Junta Andalucía genoemd in een verklaring over Cultureel Erfgoed. In Bien de Interés Cultural geduid als Sitio Histórico de la Zona Minería de Cerro Muriano.
-
Fernando oordeelt het als buitensporige uitbreidingsplannen–los desmedidos planes urbanísticos: ‘En definitiva, un patrimonio o una vieja herencia que pertenece a un pueblo y que esperemos y confiemos las administraciones competentes sean capaces de preservar y de conservar de forma sensata y razonada’. (…)
-
Wij delen zijn mening, tekenen het petitie-register.
-
Los quatro C – historia y cultura
-
C – Cobre
-
Vanaf de oudheid is er mijnbouw (geweest) in en rond Cerro Muriano. Het hoofdgebouw is Fundición y Lavadero van de C.C.C. Van oudsher zijn er op diverse locaties mijnschachten (pozo). Genummerd als Pozo num° 1, 2 en 3. Mooi genoemd ook, Pozo de Levante, Pozo de San Rafael en Pozo de Santa Isabel. Voortgaand onderzoek is nodig.
-
C – Calzada Romana
-
Daarbij komt die historische Calzada Romana, de Romeinse Heerweg. Die komen van en gaan naar Rome. Het traject Vía Corduba–Emérita Augusta is onlosmakelijk verbonden met Las Minas de Cobre in Cerro Muriano.
-
C – Cañada Real Soriana Oriental
-
En natuurlijk die prachtige schapenrouten, La Cañada Real Soriana Oriental (CRSOr). Een groen lint dwars door Spanje. Van het noorden in La Rioja, door Soria over Guadalajara. Een stukje Madrid, dwars door Toledo. In de provincie Córdoba binnenkomst bij Río Guadálmez en Arroyo de Guadainora en Ermita de la Virgen de las Veredas y Santuario de la Aparición. In een wijde boog naar de stad Córdoba. Dwars door Cerro Muriano, precies over die historische lijn. Over het mijnbouwcomplex zelf, loopt nog de Vereda de los Pedrochenos…!
-
C – Capa
-
Het is Frederico ‘Taino’ Borrell García die sneuvelt. Het is Robert Capa die de foto maakt. Onlosmakelijk met elkaar verbonden. Plaats van handeling Cerro Muriano, op het terrein van Las Minas del Cobre, op de top van Cerro Taino y Capa. Een heuvel met onbelemmerd zicht. Een topje in de meest recente Spaanse geschiedenis. En.. het mooie waypoint 111.
-
Het donkert, loopt tegen etenstijd en ieder gaat zijn weg.
-
Estimado, Fernando, totos tuus..!
-
No hay comentarios:
Publicar un comentario