Sede: La Cabrera – standplaats: Las Aleguillas

-

In het land al gezien. Er doorheen gelopen. Over de schapenrouten. Achter de digitale kaarten- en tekentafel is het goed toeven, daarnietvan. Met één kaartklik zomaar’s 40km zuidelijker; even 10km naar N270°. Klik weer terug. Vanuit overzicht inzoomen op detail. Ken inmiddels zijn land beter dan de boer zelf. Blauwe streep over de kaart: schapenrouten wordt wandelroute.

-

Uiteindelijk dient ‘t in de praktijk getoetst. Van het land naar tekentafel en weer terug. In overleg, naar beider wens. In Castilla La Mancha, de provincie Guadalajara, onder de stad Sigüenza. In Parc Natural Barranco del Río Dulce. Strategisch in het dorp dat De Geitenhoedster heet.

-

Omgeven door heuvels op alt.1030. La Cabrera zelf, gemeten aan de brug over Río Dulce, op alt.960. Dorp met de mooiste muurschildering aan de frontón. De GR-10 loopt er doorheen. Het pad, Camino de los Heros loopt langs die Río Dulce naar Caserío de los Heros, waar de papiermolen was gevestigd. De andere kant op, naar het dorp Pelegrina. En natuurlijk de Cañada Real Soriana Oriental, die dwars door La Cabrera loopt; het zelfs geheel in beslag neemt.

-

Como llegar – hoe er te komen:

Madrid N-II ▪ E-90 (dirección Guadalajara – Zaragoza)

Salida Sigüenza ▪ CM-1101

CM-1101 tras K.15

Salida La Cabrera ▪ GU-1067

La Cabrera ▪ 30T 527250 4539875

-

Las Aleguillas ▪ casa rural

-

27-7-2009 19:25:35

Campo empedrado – bestrating in ’t land

-

In España ten noorden van de lijn van Madrid in de provincie Soria, zo’n beetje langs de noordzuidlijn van de steden Soria en Almazán en door de oostwestlijn van de dorpen Cubo de la Solana en Quintana Redonda, loopt de Cañada Real Soriana Oriental ofwel de schapenrouten.

-

Vanaf het dorp Navalcaballo in een noordzuidlijn in etapa 245 naar Almazán langs mooi genaamde gebiedjes als El Pacimpio, Los Asperones, Las Casillas Nuevas en El Frontal. Bij gebiedje Cerrillo del Cuervo steekt u La Senda Blanca over. Om na Mojón Grande, het gebiedje, de refugio en de bron ‘Fuente el Cuévano’ aan te doen: de ideale picknickplek op 30T 537406 4602800.[1]

-

Het pad dat van de Bron de Mand, schuinlinks (tienuur–N120°) wegloopt leidt naar de A-15 [2] en N-111 en komt uit thv K.202 in gebiedje Las Matas de Lubia. Daar ook, zijn mensen gefusilleerd.† [3]

-

Het was mij niet opgevallen. Deze plek en dit gebiedje zijn, lijkt het, belegd met kiezelstenen. Vandaar dat de naam El Cuévano daarmee zo mooi op de bron is geschreven. Op de grond zijn grote kiezelstenen waarneembaar, in een nog rommelig patroon. Nader onderzoek dus.

-

Opvallend is dat die kiezelstenen uitsluitend voorkomen aan de rechterkant (N90°) van de schapenrouten. Ingeklemd door de beken, Arroyos del Valle, de la Mimbrera en de Matanegra. In gebiedje El Valle de Santana [4] en met name in het daarboven gelegen gebiedje El Valle. Het gehele kiezelsteengebied heeft de vorm van een vlinder, waarvan het lijf wordt gevormd door het raakvlak van beide valleien, dat ligt op een driegemeentenpunt waar zo’n vijf paden en Arroyo del Valle elkaar kruisen.

-

El Valle (30T 535535 4602791) is één groot, door de natuur afgebakend gebied van ruim 17ha met mooie empedrado, bestrating, in een strakke rechtlijnige mozaïek. Alsof een grote hand die grote stenen in de aarde heeft gedrukt. Als het God’s hand niet is, zijn het mensenhanden geweest. Nergens is er iets over te vinden; nergens wordt het bestaan gemeld. Met enige fanatasie denk ik dat het, gelet op de precisie, het patroon en de afbakening wellicht ooit het plein van een tempel, rituele offerplaats of excercitieterrein is geweest.

-

Binnenkort maar eens ter plekke een schouw..!

-

[1] Garmin Etrex: 176 * 20-3-2002 16:05:18 * 1093m

[2] de (nieuwe) A-15: autovía de Leitzaran ofwel: autovía de Navarra, die gaat van Medinaceli (N-II) naar boven Navarra tot de rivier en vallei Leitzaran

[3] La represión en Soria durante la Guerra Civil (1936–1939) Delen I & II

Gregorio Herrero Balsa y Antonio Hernández García (Soria – 1982)

[4] Santana: als u er de leeftijd voor heeft, bekend als band; ook de naam van de Spaanse terreinwagen Santana; maar hier Santa Ana, moeder van La Virgen María, oma van Jesús

[■] Alle kaarten & luchtfoto’s: © SigPac

-

23-7-2009 21:54:42

244.352 Goya - La Aguadora

244.352 Goya - La Aguadora - diagonal

Geheugen: wolreclame

Gallinero – Castillejo y Alto de la Cruz: ¿donde?

-
Dan heb ik er genoeg van. Geef me over; tijdelijk, maar toch. Geen kwaad woord over Spanje y Spanjaarden. Nu wel. Even generaliseren. Wat is er aan de hand? Bezig met het controleren van etapa 241. De eerste in de provincie Soria, van Venta Puerto Piqueras (nog 100), langs Alto del Prado, over de Sierra de Montes Claros o de Alba (mooi hè..!) langs Gallinero naar Almarza.
-
Te bezichtigen zaken in het dorp Gallinero had ik bijeen gezocht. Blijken er nog twee, zogenoemde Castros Celtibéricos te zijn. ‘Castro’ betekent ‘n vesting van Keltische oorsprong. Wel mooie namen: Castillejo de Gallinero en Alto de la Cruz de Gallinero. Wie ben ik om dat niet te willen weten, uit te zoeken en te vinden. Om het u te vertellen, voor als u daar loopt.
-
Dat nu is onmogelijk of wordt –willens & wetens– achtergehouden. Erger, daar zit systeem in. Als u via internet iets over Spanje van uw gading zoekt, kunt u er veel over vinden. Even kaf en koren scheiden. Maar men, de ‘Spanjaard’, vermeldt eenvoudigweg niet waar, op welke plaats of plek ‘het’ te vinden is. Zoal kaartje: te globaal, onleesbaar, onnauwkeurig. Zoal plaatsaanduiding: te algemeen. Zoal coördinaten: verkeerd.
-
Verkeerd uitgangspunt: het lokaal beroemde als internationaal bekend veronderstellen. Bij generaliseren hoort overdrijven: méér dan een dag gezocht! Meestal vind ik het (toch) wel. El Castillejo de Gallinero heb ik uiteindelijk (denk ik) gevonden. Maar Alto de la Cruz niet. Kijk, daar kan ‘papa’ niet tegen.
-
Zo, dat lucht op..!
-
In het artikel: Hábitat y urbanismo en el sector oriental de la meseta norte durante el primer milenio antes de Cristo, van professor (titular) José Alberto Bachiller Gil (Vegueta, nummer 0, mayo 1992, (11-35), komen beide castros voor. Zo heeft de castro Alto de la Cruz een ovale vorm, die van Castillejo nog een muren ring vóór de verdedigingsmuren, is kleiner dan die in andere gebieden en zowel voor bewoning als verdediging. Waar? Niet in de bibliografía. Geen voetnoot. La nada!
-
In: El área superficial de los oppida en la Hispania ‘Celtica’ van Martín Almagro-Gorbea en Antonio F. Dávila (Departamento de Prehistoria, Facultad de Geografia e Historia, Universidad Complutense) worden ze genoemd (blz. 212) in een overzicht. Aantal hectaren (toch iets!: 0,85 en 0,54), de namen en provincie. Referentie: Romero, F. (1991): Los castras de la Edad del Hierro en el Norte de la provincia de Soria (Valladolid). In het artikel mooie kaartjes en grafieken. Waar? Geen idee!
-
In artikel: Los cimientos de la vieja Patria – Iberos. Celtas y Celtiberos van de kolonel van de intendance Ramiro Campos Turmo, worden, in samenhang met Numancia, Castillejo de Gallinero en Alto de la Cruz genoemd en dat Alto de la Cruz zich bevindt: ‘entre Gallinero y Arévalo de la Sierra’. Niet veel, maar iets: tussen de dorpen Gallinero en Arévalo de la Sierra. Dat is overigens de B-weg SO-V-6603.
-
Op internet een artikeltje, waar soms naar wordt verwezen: Los Castillejos de Gallinero (Soria) van el autor: Jaime Temprano de la Peña. Strekking is dat natuurlijk Numancia wel heel bekend is, maar dat er in Soria toch ook mooie ‘castros’ zijn, die worden toegeschreven aan de Keltiberische stam Los Pelendones.
-
Het is niet waar; eindelijk iemand die…!
Het zit nu meer mee dan tegen.
En: een van de meest bereikbare, Castillejo de Gallinero.
-
Over de weg Soria – Logroño (de N-111 zeg ik u maar even), ter hoogte van Almarza, afslag naar Gallinero, om de lokale weg te nemen (de B-weg SO-V-6603 zeg ik u maar even) en na een paar kilometer is Gallinero. Dan door de mooie natuur, want ‘het’ is gelegen nabij een beukenbos, op de noordhelling van de heuvel en de acebal de Garagüeta.’ Eh..!
Oh, gelukkig, coördinaten: ‘Sus coordenadas en el mapa escala 1:50.000 son 1º 14R17; 0R17;R17; de longitud oeste y 41º 59R17; 0R17;R17; de latitud norte (Ik kom uit boven het dorp Tauste NW van Zaragoza), en dan is het ‘n makkie naar castro Alto de la Cruz: die is vanaf Castillejo te zien, op een even hoge heuvel, in zuidoostelijke richting. Eso es!
-
Toevlucht tot een gevonden wandelroute. De Pequeño Recorrido (PR) SO 69, Ruta de los Castros Célticos del Norte Soriano (26km in 6h55’) loopt langs castro Alo de la Cruz. Helaas, op www geen beschrijving of kaartje van ‘Route 69’.
-
De folder Ruta Celtiberíca dan maar: ‘Algunos de los castros más importantes son el castro del Zararanzano en Cubo de la Sierra, Alto de la Cruz de Gallinero, Castilfrío de la Sierra, El Castillejo de Taniñe, etc.’ Blijft bij foldertaal.
-
De prospectus Ruta Cultural Europea, toch gemaakt om Europese subsidie in de wacht te slepen: ‘Los más conocidos son el Castro del Zararanzano en Cubo de la Sierra, El Castillejo de Castilfrío de la Sierra o Los Castillejos de Gallinero.’ Van elke castro een foto: mooie berg; mooi muurtje. Waar zegt U..!
-
De mooie informatieve website Soria-Goig. Over toponymie van het dorp Torrearévalo. Dat ligt, zo weet ik, ook op de B-weg SO-V-6603, niet tussen Gallinero en Arévalo de la Sierra, maar ietsje verder. De plaatsnaam Torrearévalo is eigenlijk Torre de Arévalo dat Keltisch is: Aré-Valon en zoveel betekent als: ‘cerca del muro’ en wel een muur die een castro omringt en zo’n muur is er nabij de ‘acebal’, want daar is een bord waar het (in het Spaans) op staat: ‘Alto de la Cruz’, castro de los Pelendones, a 1474 metros de altitud, de los siglos IV y V a.C.’
-
Het gebiedje El Acebal (beshulstbos – Ilex aquifolium) is gewoon op kaart 318-I Almarza (546 – 4648) te vinden en ligt (nu) in het park Dehesa de Garagüeta. Etapa 241 van de schapenrouten loopt er boven langs, langs diens muur op de Sierra de Montes Claros. Maar geen gebiedje of aanwijzing naar (castro) Alto de la Cruz. Of is het gewoon dat gebiedje El Acebal? Alles pleit daar overigens tegen. Als ik ’n Pelendon was (geweest), was ik daar niet neergestreken.
-
‘Spanjaarden’ geven het geheim niet prijs.
-
Niet dat het eten niet smaakte of dat ik er wakker van heb gelegen. Wel vroeg op. Alle artikelen over ‘castros’ herlezen. Weet de criteria; weet hoe ze er uit hebben gezien. Aan de hand van de weinige informatie (tussen Gallinero en Arévalo de la Sierra; in zuidoostelijke richting; zichtbaar; ongeveer gelijke hoogte (alt.1450) als Castillejo de Gallinero; precies: alt.1474; een oppervlakte van 0,54ha). Zoeken op echte en in digitale kaarten, met Google Earth en Sigpac. Meten is weten..!
-
Hebbes!
-
Castro Alto de la Cruz de Gallinero ligt voor de helft op grondgebied van Gallinero (gemeente Almarza) en voor de andere op dat van de gemeente Arévalo de la Sierra. De gemeentegrens loopt er namelijk precies door- en overheen. De heuvel Zonder Naam ligt ingeklemd tussen de gebiedjes (N) Los Cañuelos, (E) Cerrado del Tío Blas, (S) La Cuesta en (W) La Perejona. Het gebiedje Los Cañuelos (N) ligt vlak bij de ingang van Dehesa de Garagüeta, alwaar ’n kleine parkeerplaats. Berekend vanaf castro Castillejo de Gallinero ligt castro Alto de la Cruz inderdaad zuidoostelijk en met een afstand (hemelsbreed) van 3.6km binnen zichtbereik. Heuvel Zonder Naam, nu te dopen tot Cerro Alto de la Cruz, ligt op alt.1470, met daarin de top op (digitaal) alt.1473 of (kaart) alt.1474. Alleen de oppervlakte (0,54ha) klopt niet. Bereken oppervlakten van (max.) 1.15ha en (min.) 0,25ha. Een kniesoor die..!
-
Schitterend. Hier dus gewoon tweekeer overheen gelopen. Eén keer bergafwaarts en jaren later ‘n keer omhoog. De laatste keer met om mij heen cirkelende Vale Gieren. Over Niemandsland, want de schapenrouten, La Cañada Real Soriana Oriental. Die loopt dwars door die oude nederzetting, castro Alto de la Cruz heen. Ik oordeelde het toen een oude corral.
-
Kijk, dat komt in het Wandelboek Soria.
-
De simpele gegevens:
-
Castro Castillejo de Gallinero
Provincie Soria
Gemeente Almarza – barrio Gallinero
Kaart 318-I (Almarza) 545 / 4648
UTM 30 T 545482 4648404
-
Castro Alto de la Cruz de Gallinero
Provincie Soria
Gemeente Arévalo de la Sierra
Kaart 318-I (Almarza) 547 / 4645
UTM 30 T 547926 4645805
-
6-3-2009 23:19:04

Dehesa de Garagüeta: mapa

Rutas de Santa Teresa de Avíla

-
Tijdens de fiets- en wandelbeurs 2009 (FWB) was Spanje gastland. Door en rond de stand van het Spaans Toeristenbureau een waarlijk Plaza Mayor. Een plein met terras, optredens met flamenco en rondom bedrijven en instellingen die ‘het’ met Spanje hebben. Zo ook ‘de schapenrouten’.
-
Door de Consejería de Turismo werd een representatief kado uitgereikt. Onderdeel daarvan het boek ‘Rutas literarias de España’. Na de beurs pas ingekeken. Lezen komt nog. Verschillende schrijvers over proza en poëzie, plaatsen en plekken. Door Julio M. de la Rosa, de route in Sevilla van Gustavo Adolfo Bécquer; door José Antonio Gabriel y Galán de route in de Extremadura van Gabriel y Galán. Het Madrid van Galdós door Rubén Caba.
-
Over literatuur (en geloof) en plaatsen in Castilla y León een artikel van José Jiménez Lozano over de in 1515 in Avíla geboren Teresa de Cepeda y Ahumada ofwel Santa Teresa de Jesús of Santa Teresa de Avíla. Op blz. 307 een mooi kaartje met plaatsen & plekken in het leven van de Heilige Teresa. Verder in dat artikel de beschrijving van 3 routes die Teresa heeft afgelegd rond Avíla.
-
Toen dacht ik even aan de Dame, die, na zondagse kerkgang, tijdens de FWB vroeg naar ‘n route die Santa Teresa bij het stichten van haar kloosters had afgelegd. Neen, niet van ‘n route. Nu in ieder geval ’n kaartje en enige beschrijving. Het begin van een ruta.
-
Tenminste als U, Dame, daar een boek over schrijft..!
-
4-3-2009 10:33:26

01 Hoog Buurlo – schapendrift

-
Bezichtiging van die Nederlandse Cañadas Reales.
Die veerouten, schapenrouten of schapenpaden.
De schapendrift. Op naar Hoog Buurlo.
-
Over de A1, afslag 19 voor Hoog Buurlo.
Aan einde afslag op borden aangegeven.
Over de Hoog Buurloseweg.
Over de brug over de A1.
Bordje Hoog Buurlo: parkeren.
-
Vanaf parkeerplaats mooi bospad richting gehucht Hoog Buurlo (700m). Aan einde bospad mooi zicht op Hoog Buurlo. Links en rechts heuvelachtige weilanden. Op hoogtelijn (alt.75) de erfscheiding tussen huis en weilanden. Recht voor u de prachtige nieuwe schaapskooi. Architectonische eenvoud & schoonheid, in samenhang met de kraal. Pad links, waar enigszins verscholen nog een schaapskooi ligt. Dat pad volgend, naar de Hoog Buurlosche Heide (850m). Daar is alle wandelruimte: de heide, Gerritsfles en Radio Kootwijk (was mooie tocht Jac.).
-
Nadere informatie & zoek zelf verder:
[1] gsnel.nl – gps-wandelingen
[2] dagje Veluwe – Hoog Buurlo
[3] Staatsbosbeheer – folder
[4] Radiostation Kootwijk
-
Zie ook:
02 Elspeet – schapendrift
03 Vierhouten – schapendrift
04 Havelte – schapendrift
05 Orvelte – schapendrift
-
10-1-2009 12:57:40

02 Elspeet – schapendrift

-
Bezichtiging van die Nederlandse Cañadas Reales.
Die veerouten, schapenrouten of schapenpaden.
De schapendrift. Op naar Elspeet.
-
Over de A1, afslag 18 voor Elspeet.
Staat op borden aangegeven.
Over de N-302 en N-310.
Door dorp Uddel, naar Elspeet.
-
Vanuit centrum Elspeet verder N-310 richting Nunspeet. Net achter de schaapskooi, heet de straat de Schapendrift. Ergens parkeren. Vanaf hier, eigenlijk in rechte streep, de Schapendrift volgen tot de Elspeetsche Heide: 2.1km. Op willekeurig punt breedte schapendrift gemeten. Inclusief fietspad: 12m. Aan einde van bospad, mooi zicht over Elspeetsche Heide. Mooie brede schapendrift. Officieel loopt schapendrift verder. Tot aan Hierden of Hulshorst (‘n andere keer..!).
-
Enige nadere informatie & zoek zelf verder:
[1] de schaapskudde van Elspeet (Willen Mouw)
[2] Kohnstamm en De Schapendrift (De Stentor)
[3] VVV Elspeet
-
Zie ook:
01 Hoog Buurlo – schapendrift
03 Vierhouten – schapendrift
04 Havelte – schapendrift
05 Orvelte – schapendrift
-
10-1-2009 12:55:17

03 Vierhouten – ’t Soerel: schapendrift

-
Bezichtiging van die Nederlandse Cañadas Reales.
Die veerouten, die schapenrouten of schapenpaden.
De Nederlandse schapendrift. Op naar Vierhouten.
-
Vanuit Elspeet naar Vierhouten.
Of: richting Nunspeet: afslag Vierhouten.
Of: over Vierhouterweg en Elspeterbosweg.
-
Vierhouten is dorp met geschiedenis. Vooral het ‘verborgen dorp’ in nabijgelegen bossen. Voor schapenhistorie van belang de Waskolkweg. Ergens langs deze straat is een waskolk waar schapen werden gewassen. Voor zij naar de ‘schapenmarkt’ in herberg ’t Soerel gingen. Aan het einde van de Waskolkweg op kaart wel een ven aangegeven. Of dit die wasplaats was? Overigens rechtdoor, recht op grote zandverstuiving aan, op Vierhoutensche Heide. Nu in Vierhouten ook de Ossenkolkweg bestaat, mogelijk sprake (geweest) van ‘een drift ossen’ (zie: Van Dale).
-
Enige nadere informatie & zoek zelf verder:
[1] Wikipedia: Vierhouten
[2] Heemtuin ‘de Heimanshof’
[3] Gelderland in Beeld: oude foto’s Vierhouten
-
Zie ook:
01 Hoog Buurlo – schapendrift
02 Elspeet – schapendrift
04 Havelte – schapendrift
05 Orvelte – schapendrift
-
10-1-2009 12:53:01

04 Havelte – schapendrift

-
Bezichtiging van die Nederlandse Cañadas Reales.
Die veerouten, die schapenrouten of schapenpaden.
De Nederlandse schapendrift. Op naar Havelte.
-
Over de A28 (E232): Zwolle en Meppel.
De afslag N-371, de Rijksweg Noordzijde.
Langs kanaal. De brug over, naar Havelte.
-
Vanuit centrum Havelte naar het fietspad. Dat is (officieel) de Havelter Schapendrift. Na 100m links over de Schapendrift. Bij tennisbanen, linksaf, over de bestrate Schapendrift. Hmm, hoewel perfect voorbereid, verkeerd over het zandpad..! De ‘echte’ Schapendrift gaat daar linksaf, als het ware in rechte streep tot de nieuwbouwwijk Meerkamp (’n keer in de herkansing..!).
-
Enige nadere informatie & zoek zelf verder:
[1] gemeente Westerveld: Havelte
[2] Krant van Drenthe: schapen in Havelte
[3] Natuurmonumenten
-
Zie ook:
01 Hoog Buurlo – schapendrift
02 Elspeet – schapendrift
03 Vierhouten – schapendrift
05 Orvelte – schapendrift
-
10-1-2009 12:50:11

05 Orvelte – schapendrift

-
Bezichtiging van die Nederlandse Cañadas Reales.
Die veerouten, die schapenrouten of schapenpaden.
De Nederlandse schapendrift. Op naar Orvelte.
-
De A28. Hooghalen.
Afslag Westerbork. Daar doorheen.
Orvelte: autovrij schapen-openluchtmuseum-dorp.
-
Een wereldstad; parkeren P1 of P2. Ik volg eerst een niet-schapenroute. Een omtrekkende beweging. Over Kromboom. Op het ven schaatsen vijf mensen. De wei in voor de IJzertijdboerderij. Vóór Sleendiek het veld in. In de hoek bij Rustveld een ven. Vergeet onderzoek naar die langwerpige ‘sleuven’. Linksaf, Stokakkersdiekie; toch op Sleendiek. Nog 50m tot de Schapendrift. Die begint bij of loopt (nu) dood tegen het Oranjekanaal.
-
Terug. Over de Schapendrift. Door de bocht langs het ‘huilende ven’. Flauwe bochten naar links en rechts. De drift lijkt een dijk; is een beboomde beklinkerde landweg. Tot aan de binnenkomst van Orvelte. Van kanaal tot stadscentrum: 1000m. De rest is geschiedenis.
-
Enige nadere informatie & zoek zelf verder:
[1] Drents Landschap – Orvelte
[2] Kunst in Orvelte
[3] Stichting schaapskudde Westerbork
[4] Reconstructie IJzertijdboerderij Orvelte
-
Zie ook:
01 Hoog Buurlo – schapendrift
02 Elspeet – schapendrift
03 Vierhouten – schapendrift
04 Havelte – schapendrift
-
10-1-2009 12:41:04

Vida Pastoril – Navidad – Kerstmis

-
Het boek is waarschijnlijk enig in zijn soort. Ook ietwat merkwaardig. Wetenschappers weten er geen raad mee. Edoch, in elke wetenschappelijke studie over trashumance (trashumancia) wordt het boek genoemd, aangehaald en eruit geciteerd. Stel je voor dat je het niet besproken hebt.
-
Vida Pastoril is van Manuel del Río, inwoner van het dorp Carrascosa (de la Sierra) in de provincie Soria, trashumante herder en Hermano (lid) van het Honrado Concejo de la Mesta. Het boek is door Manuel del Río opgedragen aan dat Eerbiedwaardige College.
-
Verschenen in 1828.
-
In de openingszinnen dat een grote kudde wordt opgedeeld in kleinere kudden van 1100 schapen, met een hoofdherder (rabadán) die de baas is, een compañero die daar direct onder staat en tijdens de trektocht aan het hoofd van de kudde loopt, de sobrado en ayudador die in de pikorde daarop volgen. De zagal of rapaz, de herdersjongen, die zorgt voor de spullen van de herder en de merries.
-
Volgens Manuel del Río zijn het zagalas, herdersjongens, geweest die, volgens oude bronnen, zaten bij de geboorte van onze Verlosser.
-
De aanbidding door de herders;
La Adoración de los pastores (El Greco).
-
26-12-2008 18:42:04

Ovejas cruzarán Madrid desde hace 1432

-
Schapen trekken door Madrid sedert 1432
-
In zijn in 1919 tot stand gebrachte, prachtige studie: The Mesta, a study in Spanish Economic History (1273-1836), beschrijft Julius Klein in hoofdstuk VX het onderwerp: Early pasturage problems. De revue passeren onderwerpen als weideprivileges van migrerende schapen in Mediterrane landen, weidegebruiken in middeleeuws Castilla, gemeenschappelijke gronden, afsluitingen, ontbossing en schapenrouten. En, het immer terugkerende probleem tussen de elkaar bedreigende schapenindustrie en landbouw.
-
In zijn proefschrift, ja, ik heb het geheel gelezen en bestudeerd, geeft J. Klein op bladzijde 312 aan dat de grenzen (cnmd: tussen schapenrouten en gemene dorpsgronden) gemarkeerd worden met ‘mojones’ (grenspalen) en in de bepalingen van de respectievelijke partijen, niet alleen de eigen rechten werden genoemd, maar ook de privileges van de ander. Zoals wetenschappelijk betamelijk, wordt voor dit door onderzoek verkregen standpunt, in o.a. voetnoten verwezen naar de vindplaats(en).
-
Hoe het u vergaat weet ik niet, maar soms lees ik in een studie eerst alle voetnoten, alvorens de studie zelf te lezen, vooral als het geen voetnoten, maar eindnoten zijn. Echter, hier niet.
-
In La Mesta, in hoofdstuk VX, blz. 312, voetnoot 1.
-
Na vermelding van vindplaatsen van over en weer door La Mesta en bestuurlijke entiteiten verkregen rechten en plichten van Badajoz (1277), Medina del Campo (1318), Truxillo (1285), komt een vindplaats in het archief van de gemeente Madrid naar voren.
-
Na eerdere afspraken vanaf A.D.1300, worden tussen La Mesta en de gemeente Madrid A.D.1432 nadere afspraken gemaakt. Let wel, Madrid is dan nog geen hoofdstad, maar een boerendorp. Madrid herhaalt zijn oude standpunt, dat wordt erkend door La Mesta, dat het dorp absoluut geen schapenrouten binnen zijn jurisdictie (‘n ruimer gebied dan het dorp) wenst. Om die schapenboeren tegemoet te komen verleent Madrid, uiteraard tegen betaling, wel speciale toestemming om met schapen over de gemeenschappelijke Madrileense gronden te trekken, maar slechts voor 4 (vier) dagen per jaar.
-
Julius Klein was in zijn jaren ooggetuige: vandaag de dag, op bepaalde nachten in het trekseizoen, trekken schapen langs de Puerta del Sol in het centrum van Madrid. En dat al sedert 1432..!
-
14-12-2008 0:42:16

247 Torrecilla del Ducado: afpalen

-
De zevende en laatste etapa in de provincie Soria eindigt in Torrecilla del Ducado. Dat ligt, om misverstanden te voorkomen, net in de provincie Guadalajara in Castilla La Mancha. Het dorp wordt al gerekend tot de verlaten dorpen, los pueblos despoblados of pueblos abandonados. De naam van het dorp is mooi. Vernoemd naar, wat nu de ruïnes zijn van, de twee of drie graantorens, achteraan in het dorp. Die waren van de Hertog.
-
Op 12 december 2007 keurt het Ministerie van Milieu en Landelijke Ontwikkeling de markering goed van de veeweg, La Cañada Real Soriana Oriental, bij haar doortocht over het gemeentelijke gebied van Torrecilla del Ducado. Niet vermoeid te worden door juridische zaken is één, maar dat besluit en haar overwegingen zijn mooi.
-
Op het materiële en logistieke vlak wordt in de 5de overweging besloten dat het werk zal geschieden door het plaatsen van 26 grenspalen waarvan 8 van de 1ste orde en 18 van de 2de orde, welke kunnen worden geïdentificeerd door de UTM-coördinaten; gemaakt van gewapend beton, volgens het officiële model. In dezelfde overweging wordt aangegeven dat de even genummerde palen de rechterkant markeren, de oneven genummerde de linkerkant van de CRSOr.
-
De aap komt uit de mouw in het besluit zelf en wel in de 2de beslissing. Het is om die veeroute, door de markering, in oude toestand terug te brengen en de geconstateerde overtredingen teniet te doen. Het kan niet anders zijn dan dat is vastgesteld dat, mogelijk door boeren, de lengte en breedte van de schapenrouten op onrechtmatige wijze zijn bekort en verkleind. Door de nieuwe markeringen kan er geen misverstand meer zijn over mijn & dijn.
-
Verwijzing 1: Torrecilla del Ducado
-
30-11-2008 12:39:01

243: Soria – Castillo y Murallas

-
In de provincie Soria over de schapenrouten. In 200, over route 240. Net de etapas 241 en 242 achter u en in Garray. Uiteraard Numancia bezocht en een van die Campamentos Romanos. De volgende etapa 243 voert u naar de stad Soria. Een doodgewone provinciale hoofdstad en heel leuk. In Nederland vooral bekend geworden door ‘De omweg naar Santiago’ van Cees Nooteboom die in 1981 schreef:
-
‘Iemand die wil zien hoe een Spaanse stad er twintig jaar geleden uitzag moet naar Soria gaan.’
-
Dat geldt gelukkig nog steeds, maar Soria is meegegaan en gaat mee in de Spaanse vaart der volkeren. Als u aankomt, kunt u overnachten in hostals, hotels of parador. Nu doende met de beschrijving van de te bezoeken, historische bezienswaardigheden. Dat zijn er, apart en in onderling verband bezien, zeker 25.
-
Als u de stad Soria bezoekt als een andere scribent, dan lukt dat in twee uren. U rost met uw auto door de stad langs Plaza Mayor (er is meer dan eten), Iglesia de Santo Domingo en, in de uithoeken, de Hospitaalridders van San Juan van Jeruzalem (of: Claustros de San Juan de Duero) en de Ermita de San Saturio. Op naar de volgende stad.
-
Uit schapenroutenhistorisch oogpunt moet u bezoeken La Dehesa (de San Andrés), sinds 1905, niet geheel zonder reden, genaamd La Alameda municipal de Cervantes en nu het centrum van de stad. En natuurlijk de aan de Río Duero gelegen Lavadero de Lanas, de wolwasplaats. Die mooie stad bezoeken en bezien is alleen mogelijk met kennis van de ligging van het oude, middeleeuwse Soria met als middelpunt El Castillo, omringd door de, het kasteel en stad, beschermende vestingmuren: Las Murallas.
-
Gek eigenlijk, dat niemand dat in beeld heeft gebracht. Op een kaart van de stad Soria, met El Castillo, zijn muren en haar poorten. Simpele kruisverdeling. Stippen op te bezoeken historische plekken. De schapenrouten als blauwe stippellijn. Met dat beeld, snapt u Soria; een meerdaags bezoek de moeite waard.
-
Stiekem ben ik al van Soria naar Navalcaballo gelopen.
Nu op weg naar Almazán.
Zal Koen & Connie eens even schrijven.
-
15-11-2008 20:15:17

Numancia – Campamentos Romanos

-
Numancia, na vernietiging, opbouw, bloei en verval een vergeten verbrande plek. Eerst de tweede helft 19de eeuw brengt (wetenschappelijke) belangstelling. Heden toeristische bezichtiging waard.
-
Garray – Numancia
Cerro / Falda de la Muela
Alt. 1077 – 1070 – 1050
UTM 30T 546270 4628968
-
Belegering van Numancia begint oktober 134vC met de bouw van 7 kampementen. Het ene groter dan het andere, maar gemeen dat elk een fort is met een toren van 30m, de benodigde militaire uitrusting, omgeven door loopgraven en omheining. Onderkomens voor soldaten, toe- en afvoer van water, keukens, kortom, zeven kleine militaire dorpjes. Onderling verbonden met opgeworpen aardwallen: dikte 2,4m – hoogte 2,8m, en een omheining van 30.000 palen met een omtrek langs die 7 campamentos van (50 stadiën) ruim 9km. Express geen brug over de Río Duero (te makkelijke uitbraak door Los Numantinos); voor overzetting van troepen en proviand, aan elke oever een toren, verbonden met dikke kabels.
-
Militaire doelen: belegering tot uithongering, bestoken van die vesting en uitbraken van Los Numantinos voorkomen. Escipión heeft 75.000 man aan voetvolk, speerwerpers, kruis- en boogschutters, slingeraars en oorlogsmachines zoals katapulten: bereik 150m. Een apart regiment van 400 man houdt zich bezig met het telkens verleggen van de loop van de Río Duero om enerzijds Numancia van watertoevoer af te snijden, anderzijds terrein te inunderen. Apart is de inzet van 12 olifanten als verrijdbare torens.
-
De 7 campamentos romanos
-
Die staan op kaart en zijn te lokaliseren. Overgezet in gps-coördinaten, geheel en gedeeltelijk met elkaar verbonden, in Google Earth (GE) laten verschijnen, opgeslagen en nu in beeld. Kompasroos geeft aan uit welke hoek de wind waait. Numancia (en Garray) liggen in het ‘midden’. Met de noordklok mee, te beginnen bij het als eerst gebouwde, de 7 kampementen. Voor de liefhebber: UTM-coördinaten (European 1979).
-
Verbondenheid door natuurlijke perfectie.
-
Ik zou het overigens wel weten.
Schitterende wandeltocht langs die 7 kampementen.
Voorproefje van een te maken rondje van 12km:
la Marcha de los sietes Campamentos Romanos.
-
1. Campamento Romano del Castillejo
Alt.1040
D.1600
UTM 30T 546195 4630597
Zou als eerste gebouwd zijn en van hieruit leidde Escipión de belegering. Strategisch gelegen omdat het gehele gebied kon worden overzien. Legering van 5000 soldaten, met ruimte voor nog 2500 man, onderkomens en -om brand in het kampement te voorkomen- een keuken met twee ovens net er buiten.
-
2. Campamento romano de Travesadas
Alt.1025
D.2100
UTM 30T 547571 4630573
Een opmerking moet gemaakt. Exacte positionering van Travesadas is niet duidelijk. De lokatie aangegeven zoals op kaart. In wetenschappelijke publicaties wordt dit campamento geplaatst aan de Vía Romana (calzada) van Renieblas naar Garray tussen Castillejo en Valdeborrón. In het landschap is nog een andere plaats te zien. Oppervlakte van ¼ hectare, een van de kleinere, maar wel met twee grote torens. Resten gevonden van kwartieren en bijvoorbeeld een ‘puerta pretoria’.
-
3. Campamento romano Valdeborrón
of: Valdevortrón of Castillo ribereño de molino
Alt.1040
D.1000
Utm 30T 547240 4629370
Waarover geschreven dat dit het garnizoen was van waaruit, bij een oude molen, de loop van de Río Duero telkens werd verlegd. Ook ter bewaking van Río Merdancho waarover gemakkelijk een uitbraak zou kunnen volgen. De Río Duero én een molen liggen overigens aan de andere kant van Numancia en die molen bovendien benedenstrooms.
-
4. Campamento romano de Peña Redonda
of: Peñaredonda
Alt.1050
D.1100
UTM 30T 546923 4628118
Gelegen achter Río Merdancho en door hoogte domineerde het de zuidelijke kant van Numancia en bood de Romeinen gelegenheid om vijandelijke bewegingen in Numancia waar te nemen. Daar valt op af te dingen. Omgeven door een 4m dikke muur (waarvan nog resten zouden zijn) en door een steile barranco, maar relatief onbeschermd tegen aanvallen vanuit Numancia. Resten van: vías pretoria, puerta pretoria en een pretorio. Dat kan duiden dat Escipión vanuit hier de belegering leidde.
-
5. Campamento romano de Raza (of: Rasa)
Alt.1070
D.1700
UTM 30T 546050 4627292
Een oppervlakte van 6 hectaren, ter verdediging van het gebied tussen Río Duero en kampement Peñaredonda. Resten van een 300m lange muur, waarachter ooit takkenhutten waren als verblijven.
-
6. Campamento romano de la Dehesilla
Alt.1060
D.1200
UTM 30T 545316 4626161
Waarschijnlijk (toch) het eerste gebouwde kampement, waarop nog aanwezig de fundamenten van beide kanten van de omwalling en een uitgraving van 6m omvang waaruit zou volgen dat op deze plaats was de ‘puerta decumana’ (decumanus: oost-west).
-
7. Campamento romano Alto Real
Alt.1020
D.685
UTM 30T 545726 4629384
Vernoemd naar het plateau waarop het is gelegen, met een oppervlakte van ⅛ hectare aan de oever van de Río Duero met overzicht over de gehele vallei, en er zijn resten gevonden van Romeinse vazen en een amfoor.
-
Nu verder op stap.
De volgende etapa 243.
Van Garray naar de hoofdstad:
‘Soria pura * cabeza de Estremadura’.
-
06/11/2008 15:37:32

Wandelen naar Garray - Numancia

-
Het eindpunt van etapa 242 is Garray, lieflijk dorp aan de oevers van de Río Duero en Río Tera en aan de voet van La Muela. Op die platte heuvel is Numancia gelegen, vooral bekend (geworden) als Romeins villadorp. Het is goed toeven in het oude ‘Garrahe’. Leuke hostals, lekker eten in echt Spaanse restaurants, een strandje aan de rivieren en een Paseo door het dorp langs kerk en kapel met de volgende dag natuurlijk etapa 243 naar de hoofdstad Soria.
-
Maar niet dan na een bezoek aan Numancia.
-
In steno maar. Onzeker is of in het oude, Numancia nu de vesting was van de stam Los Pelendones of van Los Arévacos. Uit archeologisch onderzoek komt dat in de 7de eeuw vC al trashumance voorkwam. Herders met vee trokken van El Valle del Ebro naar de open velden van El Duero v.v. Het leeft en doet zo, tot de 1ste eeuw vC.
-
Het wordt pas ‘leuk’ als de Romeinen die kant op komen. Na links en rechts de nodige veroveringen op Iberisch gebied te hebben gedaan, zijn Termancia en Numancia aan de buurt. Tot na 1912 debatteren wetenschappers nog over de vraag of Termancia (nt.1) nu Numancia was of andersom; Schulten heeft gelijk.
-
Opeenvolgende Romeinse legeraanvoerders bestormen Numancia. De eerste komt met 6000 man en moet vluchten. De volgende met 10 olifanten en 500 ruiters en verslagen. Diens opvolger brengt 8000 infanteristen mee en moet omkeren. De volgende met 30.000 legionairs en 200 ruiters kan niets uitrichten en richt zich op Termancia, dat valt.
-
Er komt een wapenstilstand; weer oorlog. Met de opvolgende opvolger Mancino wordt zelfs vrede gesloten echter zonder voorafgaande toestemming van de Romeinse Senaat –beter wellicht: SPQR– die het oneervol acht en dwingt die Mancino, als straf, naakt en met de handen op de rug gebonden voor de muren van Numancia te verschijnen met verzoek tot overgave. Zij laten hem, door te vergaderen, de hele nacht zo wachten.
-
De Senaat heeft het gehad met die ‘barbaren’. Geeft opdracht aan Escipión (die van Cartago) om Numancia te veroveren. Alles weglatende, posteert Escipión zich in 134vC met 75.000 man eerst op La Atalaya bij Renieblas om vervolgens, in plaats van Numancia te bestormen, een kordon te leggen van zeven (7) kampementen. Het begin van de belegering tot uithongering.
-
De Romeinen bestoken Numancia met katapulten, kruis- en boogschutters en slingeraars en Los Numantinos doen zo nu en dan een uitval, maar na 15 maanden, in de zomer van 133vC (sic!) is het gebeurd. Geen overgave: Los Numantinos steken Numancia in brand en plegen collectief zelfmoord. De weinige overlevenden worden door Escipión gevangen genomen en als slaven naar Rome meegevoerd, waar Escipión een triomfaal onthaal wacht. Na korte tijd keert hij terug naar Numancia en bouwt het op tot een Romeinse villa: daarvan bezoekt u nu de ruines.
-
Door de wijze van verzet in en door, de zelfvernietiging en gekozen dood van stad en inwoners wordt Numancia een legende.
-
De eerste naam die later opduikt voor deze plek is: Garrahe dat in het Baskisch betekent: tierra quemada of quemado: verbrande aarde – brandplek. In de Spaanse vocabulaire verschijnt de uitdrukking: numantiaans verzet, hetgeen zoveel betekent als: hardnekkig verzet tot het uiterste. Het brengt Miguel de Cervantes (ja, die) er toe zijn tragedie El cerco de Numancia te schrijven (1585) beginnende met Escipión: ‘Esta difícil y pesada carga, que el Senado romano me ha encargado’. De schilder Alejo Vera y Estaca schildert in 1881 El último día de Numancia. In 1882 wordt Numancia tot nationaal monument uitgeroepen en in 1886 de obelisk geplaatst ter herinnering aan Los Numantinos in het 2de bataljon van het regiment van San Marcial. Als dan in 1905 koning Alfonso XIII een bezoek brengt ter inauguratie van de obelisk, staat Numancia weer op de kaart.
-
Nog is het niet compleet. Zonder feest vaart in Spanje niemand wel. Ook in Garray zijn de zomerfeesten, las Fiestas de Verano, in ere hersteld en wel op de laatste vier dagen van juli. Op de laatste zaterdag van juli is de ‘representacion popular’ waarbij een episode uit die oorlogen tussen Numancia en Romeinen op straattoneelachtige wijze wordt verbeeld. Zo zijn sinds 1999 uitgebeeld: de Val van Numancia, de slag van de Olifanten en Consul Mancino naakt voor Numancia. Benieuwd wat de zomer van 2009 brengt!
-
Noot1: Termancia – Tiermes – Termes: zuidoost Soria UTM 30T 487515 4575646
Bron: Fernando Morales Hernández
Bron: Dr. Adolf Schulten – Instituto Arqueológico de Berlin
-
05/11/2008 22:37:28

Cabra: El Maestro – esparto y escudos

-
Die morgen komen we door Cabra (de cordobesa). Op weg naar Zuheros, Doña Mencía, Baena en Montilla. Zij had iets mooi gezien; neemt nu foto’s. Parkeer de wagen op de patio museo del aceite. Weet dat dan nog niet. Museo del aceite, in de Molino Veijo is gesloten. Van een loods zijn de grote deuren op een kier geschoven. Ontwaar in ‘t halfduister een werkende man.
-
Een meester aan het werk. Met onbloot bovenlijf, corset om en rechteronderarm in verband, op een kruk gebogen over zijn werkstuk, een ‘escudo’ van de stad Cabra. Ondersteund door kleine tafels, waarop gereedschap. De armatuur doet vermoeden dat-ie ook ’s avonds werkt. In de nabijheid het echte materiaal om deze ‘escudos’ te maken. Mooi in bosjes gebonden: esparto.
-
Hij neemt ons mee naar het gesloten museo del aceite. In de ‘salon’ hangen meer van z’n werken. Escudos de armas y escudos de la ciudad. Stadswapens en familiewapens, waaronder die van Los Condes de Cabra. Vakwerk.
-
Uitgerekend de foto van El Maestro en zijn stadswapen mislukt.
-
We krijgen een privé-rondleiding door museo del aceite. De daar hangende rieten manden (cestas de mimbre) zijn ook van zijn hand. Vroeger gebruikt door landarbeiders om geplukte olijven in te doen. Hij heeft de leeftijd om zo gewerkt te hebben.
-
Op internet vind ik ‘la tienda’ van Antonio Moreno:
-
Espartería y cestería ‘El Santísimo’
C/ Nueva del Santísimo 3 y 5
18001 Granada
-
12-9-2008 16:51:34

D.O. denominación de origen (España)

-
Als u in Spanje aan tafel schuift voor een gewone maaltijd: el comer (14:00-16:00 uur) of: la cena (21:00-23:00 uur), komt er, anders dan in Nederland, direct een ober, die van een blaadje in rap tempo het ‘menu del día’ voorleest: keus uit telkens twee of drie ‘primeros, segundo platos y postres’ met inbegrip van een fles water en glas wijn. Alles voor zo’n € 10,--. Dice a mi..!
-
In zo’n Spaans restaurant geen wit damasten, brood met kruidenboter, kaarslicht of ’n uur wachten op het volgende gerecht. Groot licht, televisie aan, hoog in de hoek. Vaak wordt als u al zit, de tafel nog even gedekt: papieren tafellaken, bord, bestek, servet, olijfstelletje, fles water en ‘pan’.
-
Als u het voorgerecht nog niet op heeft, wordt het hoofdgerecht er gewoon netjes naast gezet. U moet wel dooreten..! Overal in Spanje: goed en degelijk eten, dito bediening en dito prijs. La cuenta por favor?
-
Wat u eet, is wat u weet!
-
In Spanje is veel etenswaar gekwalificeerd. Die straalt kwaliteit uit én heeft kwaliteit. De Spanjaarden zijn er trots op. De D.O., denominación de origen. Niets meer of minder dan een produkt uit de aangewezen plek van herkomst. En dat dient u letterlijk te nemen.
-

D.O. is in Spanje niet beperkt tot wijnen. Bij ‘denominación de origen’ zijn tal van levensmiddelen vaak tot in detail en hun gebieden van herkomst nauwkeurig beschreven.
-
Voor de wijngaarden & wijnen is er simpelweg een wet: Ley 24/2003 de 10 de julio, de la Viña y del Vino. Als u deze wet leest, is een wijnboek niet meer nodig. Alles over vino tinto, blanco, rosado y espumoso. Voor de kenner, alles over v.c.p.r.d. en v.t.c.p.r.d. U dient alleen ter plaatste nog te proeven (y/o):
-
vinos de mesa (en: vino de la tierra);
vinos noble, añejo o viejo;
vinos crianza, reserva y gran reserva;
vinos espumosos (premium; gran reserva);
vinos de pagos.
-
Er zijn veel meer produkten D.O. Netjes gerangschikt naar plaats of produkt of D.O. Schitterend gedaan, op de website van Ministerio de Medio Ambiente (milieu) y Medio Rural y Marino, sub-afdeling: alimentación. Wel in het Spaans, het is nu eenmaal een grote natie.
-
Gaat u in Spanje naar een bepaalde regio of plaats en u wilt weten wat daar D.O. is, zoek dan via Comunidad Autónoma. De professional zoekt direct op D.O. Het zoekt het makkelijkst op produkt. Als u weet wat u wenst, klikt de produktgroep aan en klikt verder. U zult vinden wat u zoekt.
-
Het gaat over merksoorten als: aceites de oliva virgen, arroces (ja, rijst), hortalizas (groenten), jamones, productos de panadería en quesos y mantequilla (boter). Of gewoon bloemkool uit Calahorra. Alles D.O.
-
Heerlijk als tapa, voorgerecht of nagerecht. Altijd al willen weten. Wat is nu Queso Manchego? Het antwoord is eenvoudig. Kaas met bewerking van een persing van melk van een schaap van het ras Manchega, vrijgesteld van biest en medicinale produkten die het negatief beïnvloeden in de bewerking, rijping en behoud van de kaas. Kaas met minimaal 45% vet en een rijping van 60 dagen. In zijn verschijningsvorm (mooi hè!) is Queso Manchego: ‘cilíndrica con caras sensiblemente planas’ ofwel cilindervormig met platte kanten.
-
Het gebied dat de D.O. titel Queso Manchego mag voeren en waarin produktie, bewerking én rijping moeten plaatsvinden, wordt bepaald door de grenzen van de gemeenten van de provincies Albacete, Ciudad Real, Cuenca en Toledo, die samen de regio La Mancha vormen (weet u dat ook weer!), met ’n eigen ‘logotipo’.
-
Maar dat is nog niet alles. Queso Manchego heeft een historische en literaire achtergrond. Wordt het al niet genoemd in 'El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de La Mancha' en in het werk (1878) van Balanguer 'Explotación y fabricación de las leches, mantecas y quesos de diferentes clases' en (vanaf 1892) in verschillende Grote Kookboeken als 'Diccionario General de la cocina' van Ángel Muro en 'Guía del buen comer español' van Dionisio Pérez (1929)?
-
Dacht u de kaas al in de mond te kunnen steken? Nog even dit. Aardrijkskundig gelegen in La Mancha, tussen la Submeseta Sur peninsular en el Atlántico. Die grond bevat kalkhoudende klei. Een klimaat met harde winters en hete zomers, met temperaturen tussen 20º en 50ºC. Een vochtigheidsgraad van 65%. Waterhuishoudkundig ligt La Mancha in een vierrivierengebied: el Tajo, el Guadiana, Júcar en el Segura. In de flora komen voor wikke, kikkererwten en linze.
-
In zo’n gebied nu vertoeven de schapen van het ras Manchega. Van die melk die ze geven wordt Queso Manchego gemaakt: D.O. Nu kunt u het, met eerbied eten..!
-
22-8-2008 16:13:39